Notes, pióro i spojrzenie dziennikarza

W sobotę 24 czerwca Papież Franciszek spotkał się z członkami jury Międzynarodowej Nagrody Dziennikarskiej im. Biagia Agnesa, zmarłego w 2011 r. włoskiego dziennikarza, dyrektora generalnego telewizji rai , brata Maria Agnesa, wieloletniego dyrektora dziennika «L’Osservatore Romano». Przyznawana co roku nagroda jest jedną z inicjatyw Fundacji im. Biagia Agnesa. Ojciec Święty przekazał uczestnikom audiencji tekst przygotowanego wcześniej przemówienia, które zamieszczamy poniżej.

Szanowne Panie i szanowni Panowie, witajcie!

Witam panią Simonę Agnes, przewodniczącego Gianniego Lettę, członków jury i wszystkich was obecnych, którzy na różne sposoby jesteście zaangażowani w dziedzinę komunikacji. Fundacja, która przyznaje międzynarodową nagrodę w dziedzinie dziennikarstwa i informacji, nosi imię Biagia Agnesa, znanego włoskiego dziennikarza, wybitnej postaci telewizji rai , obrońcy pełnionej przez nią służby publicznej, który potrafił mądrze i zdecydowanie występować w celu zagwarantowania autentycznej i rzetelnej informacji.

Nagroda została przyznana już po raz piętnasty — jest to okres obrazujący wielkie zmiany, jakie wciąż zachodzą, a który jednocześnie przygotował grunt pod styl, którego jednym z inspiratorów był Biagio Agnes. W tym kontekście chciałbym również odczytać bliskość, jaką okazuje tej inicjatywie rai — reprezentowana tutaj przez jej kierownictwo — a od kilku lat także Confindustria. Tylko razem, każdy z własną specyfiką i prerogatywami, możemy nakreślić horyzont nadziei.

Taka jest codzienna praca dziennikarza, który jest wezwany do «zdzierania butów» lub pokonywania dróg cyfrowych, zawsze słuchając ludzi, których spotyka. «Dziennikarstwo jako opowiadanie o rzeczywistości wymaga zdolności pójścia tam, dokąd nikt nie idzie — ruszenia się i pragnienia zobaczenia. Ciekawości, otwartości, pasji» (Orędzie na 55. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, 23 stycznia 2021 r., w: «L’Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 2/2021, s. 5). Podkreśla to również jury, przyznając nagrodę dla reporterów wojennych — wrażliwości, która w relacjonowaniu tragedii i absurdu konfliktów sprawia, że każdy czuje się, jak gdyby uczestniczył w tym samym cierpieniu. W tym kontekście chciałbym zwrócić uwagę na trzy «elementy» pracy dziennikarskiej, które być może są coraz rzadziej używane, ale wciąż mogą wiele nauczyć: notatnik, pióro i spojrzenie.

Notatnik. Zapisanie faktu zawsze wymaga wielkiej pracy wewnętrznej. Odnotowuje się go, ponieważ jest się bezpośrednim świadkiem lub źródło, które uważa się za wiarygodne, przywołuje go, przeznaczając do dalszej weryfikacji. Notatnik przypomina, jak ważne jest słuchanie, a przede wszystkim pozwolenie, aby nas przejęło to, co się wydarza. Dziennikarz nigdy nie jest księgowym historii, ale osobą, która zdecydowała się przeżywać jej aspekty z zaangażowaniem, ze współ-czuciem.

Pióro. Coraz rzadziej używane, zastępowane przez bardziej zaawansowane narzędzia, pióro pomaga jednak przetwarzać myśli, łącząc głowę z rękami, pomagając przywoływać wspomnienia i wiążąc pamięć z teraźniejszością. Pióro przywołuje na myśl pracę rzemieślniczą, do której dziennikarz jest zawsze powołany — pióro bierze się do ręki po sprawdzeniu szczegółów, rozważeniu hipotez, odtworzeniu i zweryfikowaniu wszystkich poszczególnych etapów. W tym splocie inteligencja i sumienie działają wspólnie, poruszając własne egzystencjalne wątki. Pióro przypomina zatem «akt twórczy» dziennikarzy i osób pracujących w mediach, akt, który wymaga łączenia poszukiwania prawdy z uczciwością i szacunkiem wobec ludzi, w szczególności z poszanowaniem etyki zawodowej, tak jak robił właśnie Biagio Agnes.

Spojrzenie. Notatnik i pióro pozostają zwykłymi akcesoriami, jeśli brakuje spojrzenia na rzeczywistość. Prawdziwego spojrzenia, nie tylko wirtualnego. Dziś, bardziej niż w przeszłości, można być od niej oddalonym przez słowa, obrazy i wiadomości, które zanieczyszczają życie. Pomyślmy na przykład o smutnym zjawisku fake news, o retoryce wojowniczej lub o tym wszystkim, co fałszuje prawdę. Potrzebne jest uważne spojrzenie na to, co się wydarza, aby rozbroić język i wspierać dialog. Spojrzenie musi być kierowane z serca — stamtąd «wypływają właściwe słowa, aby rozproszyć cienie świata zamkniętego i podzielonego i budować cywilizację lepszą niż ta, którą otrzymaliśmy. Tego wysiłku oczekuje się od każdego z nas, jednak w szczególności odwołuje się do poczucia odpowiedzialności osób pracujących w dziedzinie komunikacji, aby wykonywały swój zawód jako misję (Orędzie na 57. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, 24 stycznia 2023 r., w: «L’Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 2-3/2023, s. 24).

Drogie przyjaciółki i drodzy przyjaciele, zachęcam was do dalszego angażowania się w promowanie inicjatyw kulturalnych, aby wspierać rozpowszechnianie rzetelnych informacji, edukując i wychowując młode pokolenia. Jeszcze raz dziękuję wam i gratuluję nagrodzonym. I proszę, pamiętajcie o modlitwie za mnie. Dziękuję.