Życie w wierze

Drodzy Bracia i Siostry, dzień dobry!

Na naszej drodze do lepszego zrozumienia nauczania św. Pawła napotykamy dzisiaj temat trudny, ale ważny — kwestię usprawiedliwienia. Czym jest usprawiedliwienie? My z grzeszników staliśmy się sprawiedliwi. Kto sprawił, że jesteśmy sprawiedliwi? Ten proces zmiany jest usprawiedliwieniem. W obliczu Boga jesteśmy sprawiedliwi. To prawda, że mamy nasze własne grzechy, ale zasadniczo jesteśmy sprawiedliwi. To jest usprawiedliwienie. Wiele dyskutowano na ten temat, żeby znaleźć interpretację bardziej spójną z myślą Apostoła, i jak to często bywa, doszło także do przeciwstawnych stanowisk. W Liście do Galatów, a także w Liście do Rzymian Paweł kładzie nacisk na fakt, że usprawiedliwienie pochodzi z wiary w Chrystusa. «Ale ja jestem sprawiedliwy, bo wypełniam wszystkie przykazania!». Tak, jednak nie z tego pochodzi twoje usprawiedliwienie, dostajesz je wcześniej — ktoś cię usprawiedliwił, ktoś uczynił cię sprawiedliwym wobec Boga. «Tak, ale ja jestem grzesznikiem!». Owszem, jesteś sprawiedliwy, ale grzeszny, jednak zasadniczo jesteś sprawiedliwy. Kto sprawił, że jesteś sprawiedliwy? Jezus Chrystus. To jest usprawiedliwienie.

Co kryje się za słowem «usprawiedliwienie», które jest tak decydujące dla wiary? Nie jest łatwo dotrzeć do wyczerpującej definicji, jednak można powiedzieć po prostu, że w całej myśli św. Pawła usprawiedliwienie jest konsekwencją «miłosierdzia Bożego, które ofiaruje przebaczenie» (Katechizm Kościoła Katolickiego, n. 1990). I to jest nasz Bóg, tak bardzo dobry, miłosierny, cierpliwy, pełen miłosierdzia, który nieustannie ofiaruje przebaczenie, ciągle. On przebacza, a usprawiedliwienie to Bóg, który przebacza każdemu od początku, w Chrystusie. Miłosierdzie Boga, które ofiaruje przebaczenie. Bóg w istocie przez śmierć Jezusa — i to musimy podkreślić: przez śmierć Jezusa — zniszczył grzech i ofiarował nam w sposób definitywny przebaczenie i zbawienie. W ten sposób usprawiedliwieni, grzesznicy zostają przyjęci przez Boga i z Nim pojednani. To jest jakby powrót do pierwotnej relacji między Stwórcą a stworzeniem, zanim doszło do nieposłuszeństwa grzechu. Zatem usprawiedliwienie, jakiego dokonuje Bóg, pozwala nam odzyskać niewinność, utraconą przez grzech. Jak dokonuje się usprawiedliwienie? Danie odpowiedzi na to pytanie jest równoznaczne z odkryciem innej nowości nauczania św. Pawła — mianowicie, że usprawiedliwienie dokonuje się za sprawą łaski. Tylko za sprawą łaski — zostaliśmy usprawiedliwieni przez czystą łaskę. «Ale czy ja nie mogę, jak to robią niektórzy, pójść do sędziego i zapłacić, żeby mi wymierzył sprawiedliwość?». Nie, za to nie można zapłacić, Jeden zapłacił za nas wszystkich — Chrystus. I od Chrystusa, który za nas umarł, pochodzi ta łaska, którą Ojciec daje wszystkim — usprawiedliwienie dokonuje się za sprawą łaski.

Apostoł ma zawsze na uwadze doświadczenie, które odmieniło jego życie — spotkanie ze zmartwychwstałym Jezusem na drodze do Damaszku. Paweł był człowiekiem dumnym, religijnym, gorliwym, przekonanym, że sprawiedliwość polega na skrupulatnym przestrzeganiu przykazań. Teraz jednak został zdobyty przez Chrystusa, wiara w Niego przemieniła go do głębi, pozwalając mu odkryć prawdę, do tej pory ukrytą — to nie my przez nasze wysiłki stajemy się sprawiedliwi, nie, to nie my; ale Chrystus przez swoją łaskę czyni nas sprawiedliwymi. Zatem Paweł, aby w pełni poznać tajemnicę Jezusa, jest gotowy zrezygnować ze wszystkiego, w co wcześniej był bogaty (por. Flp 3, 7), bowiem odkrył, że tylko łaska Boża go zbawiła. My zostaliśmy usprawiedliwieni, zostaliśmy zbawieni przez czystą łaskę, a nie ze względu na nasze zasługi. I to napawa nas wielką ufnością. Jesteśmy grzesznikami, owszem; ale idziemy drogą życia z tą łaską Bożą, która nas usprawiedliwia za każdym razem, kiedy prosimy o przebaczenie. Jednak nie w owej chwili usprawiedliwia — już jesteśmy usprawiedliwieni, lecz przebacza nam kolejny raz.

Wiara ma dla Apostoła wartość wszechogarniającą. Obejmuje każdą chwilę i każdy aspekt życia człowieka wierzącego — od chrztu po odejście z tego świata wszystko jest przeniknięte wiarą w śmierć i zmartwychwstanie Jezusa, który daje zbawienie. Usprawiedliwienie przez wiarę podkreśla pierwszeństwo łaski, którą Bóg ofiaruje wierzącym w Jego Syna, bez żadnej różnicy.

Jednak nie powinniśmy wyciągać wniosku, że dla Pawła Prawo Mojżeszowe przestało mieć wartość; pozostaje ono wręcz nieodwołalnym darem Boga, jest — pisze Apostoł — «święte» (Rz 7, 12). Również dla naszego życia duchowego jest istotne zachowywanie przykazań, ale także w tym względzie nie możemy liczyć na własne siły — fundamentalne znaczenie ma łaska Boża, którą otrzymujemy w Chrystusie, ta łaska, wynikająca dla nas z usprawiedliwienia, które dał nam Chrystus, który już za nas zapłacił. Od Niego otrzymujemy tę darmową miłość, która pozwala z kolei nam miłować w sposób konkretny.

W tym kontekście warto przypomnieć także naukę, pochodzącą od apostoła Jakuba, który pisze: «Człowiek dostępuje usprawiedliwienia na podstawie uczynków, a nie samej tylko wiary — wydawałoby się, że jest to sprzeczność, ale nie jest sprzecznością — […]. Tak jak ciało bez ducha jest martwe, tak też jest martwa wiara bez uczynków» (Jk 2, 24. 26). Jeżeli usprawiedliwienie nie zakwitnie dzięki naszym uczynkom, zostanie tam pod ziemią, jakby martwe. Istnieje, ale musimy je wprowadzić w życie przez nasze działanie. Tak więc słowa Jakuba dopełniają naukę Pawła. U obydwu zatem odpowiedź wiary wymaga aktywnej miłości do Boga i miłości do bliźniego. Dlaczego «aktywni w tej miłości»? Dlatego że ta miłość zbawiła nas wszystkich, usprawiedliwiła nas, bezinteresownie, darmo!

Usprawiedliwienie włącza nas w długą historię zbawienia, która ukazuje sprawiedliwość Boga — On się nie poddał w obliczu naszych ciągłych upadków i naszych niedostatków, ale chciał nas usprawiedliwić, a uczynił to za sprawą łaski, przez dar Jezusa Chrystusa, Jego śmierci i zmartwychwstania. Kilkakrotnie mówiłem, jaki jest sposób działania Boga, jaki jest styl Boga, a wyraziłem to za pomocą trzech słów — stylem Boga jest bliskość, współczucie i czułość. Jest zawsze blisko nas, jest litościwy i czuły. A usprawiedliwienie to właśnie największa bliskość Boga względem nas, mężczyzn i kobiet, największe współczucie Boga dla nas, mężczyzn i kobiet, największa czułość Ojca. Usprawiedliwienie to ten dar Chrystusa, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, który nas czyni wolnymi. «Ale, ojcze, ja jestem grzeszny, ukradłem…». Tak, ale u podstawy jesteś człowiekiem sprawiedliwym. Pozwól, żeby Chrystus urzeczywistnił to usprawiedliwienie. My nie jesteśmy potępieni u podstawy, nie — jesteśmy sprawiedliwi. Pozwólcie, że użyję tego słowa: jesteśmy święci, u podstawy. Lecz także, przez nasze postępowanie, stajemy się grzesznikami. Jednak u podstawy jesteśmy święci — pozwólmy, żeby łaska Chrystusa nadeszła, i żeby ta sprawiedliwość, to usprawiedliwienie dały nam siłę do podążania naprzód. Tak więc światło wiary pozwala nam rozpoznać, jak nieskończone jest miłosierdzie Boga, łaska, która działa dla naszego dobra. A to samo światło pozwala nam także zobaczyć odpowiedzialność, jaka jest nam powierzona, za współpracę z Bogiem w Jego dziele zbawienia. Moc łaski musi łączyć się z naszymi uczynkami miłosierdzia, do życia którymi jesteśmy wezwani, aby dawać świadectwo o tym, jak wielka jest miłość Boga. Postępujmy dalej z tą ufnością — wszyscy zostaliśmy usprawiedliwieni, jesteśmy sprawiedliwi w Chrystusie. Musimy wprowadzać w życie tę sprawiedliwość przez nasze działanie.

Do Polaków:

Serdecznie pozdrawiam polskich pielgrzymów. Drodzy bracia i siostry, dziś, zainspirowani wspomnieniem liturgicznym, w sposób szczególny zawierzamy siebie opiece świętych Archaniołów: Michała, który walczy z szatanem i złymi duchami; Gabriela, który przynosi dobrą nowinę Pana; i Rafała, który uzdrawia i towarzyszy w poszukiwaniu dobra. Z ich pomocą wy także bądźcie zwiastunami łaski i miłosierdzia Pana. Z serca wam błogosławię.